Algemene beginselen van behoorlijk bestuur zijn belangrijke gedragsnormen. Deze principes zijn erkend in de rechtspraak. Soms, dus niet altijd, zijn ze vastgelegd in wet- en regelgeving. In het belastingrecht spelen ze een grote rol, bijvoorbeeld bij een boekenonderzoek.
De algemene beginselen van behoorlijk bestuur zijn typisch het werkterrein van de fiscaal advocaat.
We onderscheiden formele en materiële beginselen. Formele beginselen zien op de wijze van totstandkoming van besluiten. Materiële beginselen zien op de inhoud van besluiten.
Formele beginselen
Het motiveringsbeginsel bepaalt dat een besluit dient te berusten op een goede onderbouwing. Het zorgvuldigheidsbeginsel zegt dat een bestuursorgaan bij de voorbereiding van een besluit de nodige kennis moet verzamelen. Dat is kennis over de belangrijke feiten en de af te wegen belangen. Het verbod van détournement de pouvoir betekent in goed Nederlands: het verbod op het misbruik maken van macht. Dit houdt in dat een bestuursorgaan de bevoegdheid tot het nemen van een besluit alleen mag gebruiken voor het doel waarvoor de bevoegdheid is verleend.
Lees ook de algemene informatie over belastingrecht >>
Materiële beginselen
Het evenredigheidsbeginsel bepaalt dat de gevolgen van een besluit voor een belastingplichtige persoon niet onevenredig mogen zijn in verhouding tot de met het besluit te dienen doelen. Dit betekent dat er proportionaliteit dient te zijn tussen de inhoud en het beoogde doel van het besluit. Het vertrouwensbeginsel houdt in dat het honoreren van gewekt vertrouwen boven strikte toepassing van de wet gaat. Dat vertrouwen kan bijvoorbeeld zijn opgewekt door een mededeling van een medewerker van de Belastingtelefoon. Het gelijkheidsbeginsel wil zeggen dat gelijke gevallen gelijk moeten worden behandeld. Dit beginsel is volgens de zogenaamde meerderheidsregel ook van toepassing als in een meerderheid van vergelijkbare gevallen een juiste wetstoepassing achterwege is gebleven.
Tot slot
Bovenstaande opsomming is zeker niet compleet. De algemene beginselen van behoorlijk bestuur zijn typisch het werkterrein van de fiscaal advocaat en niet van de belastingadviseur. Nog vaak genoeg houdt de fiscus zich niet aan deze beginselen. Dan kan een advocaat zeggen: tot hier en niet verder.